Tôi là một người làm thuê và chưa bao giờ làm chủ. Khỏi cần khảo sát thì cũng biết đa số người trong xã hội cũng làm thuê. Khả năng cao là bạn cũng vậy và đó là một điều bình thường.
Cứ mỗi thứ hai đến thứ sáu, tôi thức dậy tầm sáu giờ sáng để chuẩn bị cho một ngày làm việc đến sáu giờ chiều. Bình minh là lúc bắt đầu và hoàng hôn là lúc kết thúc. Trong hai ngày cuối tuần thì nghỉ ngơi, đi chơi, gặp bạn bè, học thêm cái gì đó, hay đơn thuần là ở nhà nằm ngủ. Mỗi năm được hai tuần nghỉ phép, tôi tận dụng để đi du lịch trong và ngoài nước với bạn bè, hay cùng gia đình đi đâu đó. Đó là điều bình thường.
Tôi làm thuê và không thấy đó là một vấn đề.
Giữa cơn sốt trào lưu khởi nghiệp thì lại xuất hiện hàng loạt những nội dung lên án làm thuê và đề cao làm chủ. Tôi ấn tượng nhất là câu này.
“Nếu bạn không xây dựng giấc mơ của mình thì người khác sẽ thuê bạn để xây dựng giấc mơ của họ.”
Nó như muốn ám chỉ rằng làm thuê là cái gì đó ngu ngốc hoặc sai trái. Tôi chưa bao giờ làm chủ, chỉ là một người làm công ăn lương, và cho rằng suy nghĩ đó chẳng khác nào là một sự ảo tưởng về lý thuyết lẫn thực hành.
Nền kinh tế được xây dựng bởi mọi thành phần chứ không bởi riêng ai. Tất cả đều phải cùng góp sức, chứ tự lực là điều hoang tưởng. Những nhà khởi nghiệp, những doanh nhân hoặc những công ty chiếm đa phần sự chú ý. Đơn giản vì những gì họ làm khó và mạo hiểm hơn. Khi bạn làm chủ thì tiềm năng làm giàu cũng cao hơn làm công. Nhất là ở đất nước này, có một quy luật ngầm là không ai giàu bằng lương cả.
Nhưng làm công không hề xấu, tôi cũng không hiểu vì sao người ta lại coi thường hoặc không đề cao nó. Làm thuê không đơn giản hay dễ như bạn nghĩ đâu. Ngoài những việc không cần trình độ như lao động phổ thông thì phần lớn công ty đều có tiêu chuẩn trong tuyển dụng.
Để trở thành một nhân viên làm thuê cho một công ty đa quốc gia, ngân hàng, tờ báo hay agency thì bạn cần phải tốt nghiệp đại học. Nghĩa là bạn phải có ít nhất mười sáu năm học tập. Sau đó đi thực tập không lương, làm những việc vặt và liên tục cập nhật kiến thức. Vì nếu không, bạn sẽ bị bỏ lại phía sau và trở nên lạc hậu.
Từ bao giờ, đó là một điều không đáng quý?
Đó chỉ là yêu cầu cơ bản thôi. Sau đây là những lợi ích của việc làm công ăn lương mà cá rằng nhiều bạn chưa nghĩ đến.
- Bạn chỉ làm 8 tiếng mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần. Đến giờ là về, chẳng cần phải suy nghĩ gì thêm. Lúc đó sẽ có thêm thời gian cho gia đình và bản thân.
- Làm công thì bạn được trả lương để học việc. Những khoá học mà công ty sẵn lòng trả để bạn được tiếp cận là những thứ vô giá. Chưa kể những kỹ năng về vi tính văn phòng, trình bày, kế toán, tài chính, thiết kế hoặc lên kế hoạch. Bạn là một học viên nhưng được trả tiền để học.
- Bạn không phải gánh rủi ro nào so với khi kinh doanh. Bạn chỉ nhận lương, đó là sự an toàn. Còn ai muốn mạo hiểm thì đó là điều rất đáng nể, nhưng nếu bạn không có tinh thần đó thì cũng chẳng sao.
- Bạn có thể chuyển việc khi mình muốn hoặc có thể. Còn khi kinh doanh thì như mắc kẹt một chỗ. Đa số chúng ta không thích phải đi làm liên tục mà muốn có cuộc sống riêng. Tôi cũng vậy.
- Với số tiền dư dành dụm được, bạn vẫn có thể tạo cái gì đó của riêng mình. Còn không thì vẫn có thể mua cổ phần hoặc đầu tư cá nhân. Cái đó cũng là điều cơ bản trong cuộc sống.
Bây giờ không có vốn mạnh, không có kinh nghiệm và không có quan hệ thì tự ra riêng sẽ nắm chắc phần thất bại. Không phải vì bạn tồi, mà vì bản thân chưa sở hữu đủ lượng vốn xã hội và kiến thức cần có. Lúc đó thì chỉ càng làm khổ bản thân.
Đó là vì sao tôi khâm phục những ai kinh doanh, khởi nghiệp hay tự làm chủ. Vì họ phải lấy công làm lời, gánh rủi ro và đối mặt với thua lỗ mỗi ngày.
Chúng ta có thể coi Shark Tank rồi ngưỡng mộ những vị cá mập và vỗ tay cho một dự án nào đó. Bạn có thể mở một cửa hàng, lập công ty hay bán sản phẩm nhưng đừng bao giờ nghĩ làm thuê là dưới cấp làm chủ vì điều đó rất vô lý.
Xã hội có người làm chủ thì phải có người làm thuê. Nếu không thì những giám đốc kia sẽ điều hành ai, những nhà máy kia sẽ có ai sản xuất hay những sản phẩm kia sẽ do ai làm ra. Thế giới sẽ đứng lại nếu mất đi sự cân bằng này.
Làm công là một phần của cỗ máy kinh tế. Đừng nghĩ đó là làm thuê hoặc lấy công xây dựng ước mơ của người khác. Phải nhìn ngược lại, chính bạn là người đang được trả lương để phát triển và xây dựng ước mơ của riêng mình.
Cho nên tôi chọn làm thuê. Vì tôi biết mình không có năng khiếu để mạo hiểm nên thà làm cho một nhà khởi nghiệp nào đó. Bạn đâu nhất thiết phải ra riêng để “khởi nghiệp.” Bạn có thể làm điều đó trong chính công việc và nơi mình làm.
Như tôi và vài bạn đang phát triển kênh YouTube này. Nhờ làm thuê nên có tiền để sống qua ngày và thời gian để làm nội dung. Vì con người không ai sống bằng ước mơ hay đam mê được khi nó chưa tạo ra tiền.
Hãy bình thường hóa việc làm thuê.
Tuy nghe không có quý phái gì nhưng nó là cách để chúng ta tự nuôi bản thân để sau này có thể tự tin tạo ra gì đó cho riêng mình.
Bóc Phốt Tài Chính, 10.9.2022
