Khi nói về đầu tư, chúng ta thường dùng những người nổi tiếng như Buffett hay Soros để làm cảm hứng. Dễ hiểu, vì họ quá thành đạt cho nên ai cũng muốn có thành tích tương tự. Nhưng đối với đa số người bình thường, việc trở nên thành công như vậy là điều không tưởng.
Riêng ở Việt Nam, thì càng khó vì môi trường và điều kiện kinh tế quá khác. Nhưng chúng ta cũng không cần tìm đâu xa để học hỏi tư duy đầu tư. Đây có lẽ sẽ làm nhiều người bất ngờ, nhưng nếu ai đó có thể dạy bạn về tâm lý và nguyên tắc đầu tư thì đó có lẽ là cha mẹ bạn. Những người tôi gọi là “Thế hệ bao cấp.”
Đây chỉ là một giả định và hoàn toàn không có cơ sở khoa học nào. Cha mẹ bạn có lẽ rành về đầu tư hơn cả bạn nhưng theo chiều hướng khác. Đó là thay vì chơi chứng khoán, họ chơi vàng. Tuy nhìn giống nhau nhưng lại rất khác.
Vào thời chiến tranh và bao cấp, người Việt Nam bị tiền giấy làm ám ảnh vì nó mất giá quá nhanh. Cho nên vàng trở thành kênh để giữ tài sản xuyên thời gian.
Họ có thể không có bằng cử nhân tài chính, không biết cách theo dõi thị trường hay không đọc những cuốn sách về chứng khoán, nhưng trường đời đã dạy họ rất nhiều.
Các bạn trẻ chơi chứng khoán bây giờ bằng cách coi bảng giá mỗi ngày, rồi bị tác động đến tâm lý. Điều này dẫn đến hành vi mua bán chụp giật, đánh nhanh rút gọn, và thường xuyên tìm kiếm cơ hội để mua đáy đu đỉnh. Kết quả là đa số thua lỗ sau vài lần ăn hên.
Ngược lại, cha mẹ bạn khi mua vàng thì không làm như vậy. Thời bao cấp không có cái app đầu tư nào để theo dõi giá cả. Họ chỉ có thể mua rồi giữ dài hạn. Nhưng chính điều này đã dần đào tạo tâm lý bền vững mà không có một khóa học nào có thể làm tương tự.
- Khi mua vàng, họ xác định là sẽ nắm giữ lâu dài với tầm nhìn cả chục năm. Không khác gì kỷ luật thép. Đây là một yếu tố cực hiếm ở các bạn trẻ ngày nay khi chỉ cần nhấn nút là giao dịch thành công. Vì cha mẹ bạn nắm dài hạn cho nên họ không quá quan tâm đến diễn biến giá mỗi ngày.
- Khi giá cả lên xuống thì cũng không thể nào ấn nút mua bán như cổ phiếu được. Muốn thì phải cầm vàng ra tiệm. Chính sự phiền hà này nên một khi mua họ không bị thúc đẩy để làm giàu nhanh.
- Vì tận mắt chứng kiến siêu lạm phát, họ thừa biết nó là nguyên nhân vì sao hàng hóa tăng giá. Cho nên cách tốt nhất là nắm giữ chứ đừng canh thời điểm.
- Để ngăn chặn bản thân bán sớm, nhiều người khóa vàng lại trong két sắt hoặc chôn dưới đất để giấu. Chuyện này tưởng chừng như là đùa nhưng hoàn toàn có thật. Đó là cách họ tự kiềm chế bản thân lại.
- Khi kinh tế mở cửa trở lại và phát triển, họ lấy vàng lên rồi bán. Lúc này thì giá vàng đã tăng gấp chục lần và trở thành thương vụ siêu lời. Đó là cách đa số gia đình làm giàu trong thời bao cấp.
Vậy bí quyết đầu tư thành công của cha mẹ bạn là gì? Đó là nắm giữ tài sản dài hạn và tự ép mình thành nhà đầu tư. Chỉ cần như vậy thôi thì cha mẹ bạn đã thành công hơn bạn rồi.
Tâm lý đầu tư đóng vai trò quan trọng vì nếu thiếu nó, tất cả kế hoạch đều trở nên vô nghĩa. Trong khi bạn nóng vội kiếm lời nhanh, cha mẹ bạn mua vàng với tính kiên nhẫn siêu cường. Đó chính là nền tảng của đầu tư, một điều mà đa số bạn trẻ hiện nay không hề có.
Cho nên, thay vì cố trở thành một Buffett hay Soros nào đó, thì hãy học tập thế hệ bao cấp. Bạn sẽ rất bất ngờ với tư duy tài chính của cha mẹ mình.
Nguyễn Trọng Nhân | Bóc Phốt Tài Chính, 21.4.2021