Hãy tưởng tượng, bạn là một người được tạo hóa ban tặng tài năng viết. Trong khi người khác tốn hàng tá giờ để biến suy nghĩ trong đầu thành chữ, bạn làm điều đó tự nhiên như hơi thở.
Kịch bản cho đoạn phim bạn nghĩ ra, nó trở thành điểm nhấn. Cuốn sách bạn xuất bản, bán sạch trong tuần đầu tiên. Ý kiến bạn đưa ra trên báo chí trở thành tâm điểm tranh luận. Bạn thuộc nhóm người Gladwell gọi là “Kẻ xuất chúng.”
Rồi bạn đến Việt Nam. Đây là những quy định về xuất bản.
- Không được nói về chính trị ngoài phạm vi cho phép.
- Không được bàn về chủ đề nhạy cảm.
- Không được lợi dụng thuần phong mỹ tục.
- Không được tiêu cực quá mức.
Tài năng của bạn lúc này bỗng trở nên vô dụng. Khi loại trừ những thứ có khả năng gây tiêu cực và nhạy cảm, bạn chỉ có thể viết về những thứ sau.
- Self-help vì siêu an toàn.
- Tình yêu vì là chủ đề muôn thuở.
- Hài nhảm vì không đụng chạm đến ai.
- Giải trí vì không nhạy cảm.
Đó là tác động của kiểm duyệt.
Nếu Thomas Friedman ở Việt Nam, thay vì làm nhà bình luận, ông ta sẽ giảng về năng lượng tích cực. Nếu Steven Spielberg làm phim ở Việt Nam, thay vì có Schindler’s List, ông ta sẽ làm hài nhảm.
Khi bạn lướt TikTok, YouTube hay Facebook rồi thắc mắc vì sao chỉ thấy những thứ vô bổ, thì đó không phải vì chúng ta thiếu người viết giỏi, mà vì họ sợ và ngại.