Vào đầu năm 2009, một cá nhân tên Satoshi Nakamoto đã cho ra đời đồng tiền ảo Bitcoin với mục đích để giao dịch miễn phí, xuyên biên giới và ẩn danh. Ý tưởng đó phát triển không ngừng nghỉ và tạo ra nhiều phiên bản nhái và dự án mượn danh tiếng nhưng không liên quan gì.
Từ Gamefi – chơi game để kiếm tiền, Defi – tài chính phi tập trung, và bây giờ là Move-To-Earn – di chuyển hay chạy bộ để kiếm tiền.
Vì không thể nói hết tất cả nên ở đây chỉ tập trung vào mảng mới nhất đang gây tiếng vang trong thời gian gần đây, nhất là ở Việt Nam. Đó là những dự án Move-To-Earn.
Về cơ bản thì ý tưởng đó là gì? Trên giấy, nó là mô hình để tạo thu nhập cho những ai tập thể dục. Chỉ cần bạn đi bộ, chạy bộ hay di chuyển là sẽ được trả tiền tùy theo mức độ.
Nghe mơ hồ đúng không. Trước khi phán xét thì hãy hiểu cách nó vận hành.
- Một nhóm người nào đó sẽ thành lập công ty và phát triển dự án Move-To-Earn.
- Nó sẽ có 3 thứ chính: đôi giày, đồng tiền ảo hay token, và cái app để đo lường khoảng cách chạy.
- Để tham gia thì bạn phải mua đôi giày họ bán, thường là $1000.
- Sau khi liên kết với app thì bạn bắt đầu chạy. Càng chạy thì sẽ được thưởng càng nhiều token.
- Khi có đủ token thì bạn có thể trao đổi hoặc bán nó trên thị trường.
Rất lý tưởng đúng không? Vừa chạy bộ, vừa tốt cho sức khỏe và vừa được tiền. Vậy còn gì bằng.
Nhưng khoan, vấn đề là gì.
- Đó là bạn phải bỏ tiền để tham gia, ở đây là phải mua đôi giày $1000.
- Công ty sẽ lấy tiền từ đâu ra để trả cho bạn? Họ sẽ lấy tiền của chính bạn để trả cho bạn.
- Nếu bạn chạy và thu lại hơn số vốn bỏ ra thì sao, công ty sẽ lấy tiền từ đâu? Họ lấy tiền của người mới tham gia để trả cho người cũ.
- Vậy khi không còn người mới nào tham gia thì sao? Đó là lúc họ cạn tiền và dự án sụp đổ.
Nhưng các nhà sáng lập được gì từ dự án này?
- Sản phẩm chính của họ không phải là đôi giày mà là đồng tiền ảo.
- Họ tự tạo token, tự quyết số lượng, tự định giá, tự bơm thổi và tự bán.
- Mỗi lần bạn mua thì họ chính là người bán. Nghĩa là tiền từ túi bạn chạy vào túi họ. Bạn trả $1000 rồi họ trả bạn lại số tiền nhỏ từ từ.
- Tiền của người mới vào túi người cũ, đó chính là ponzi.
- Lúc bạn nhận ra thì họ đã ôm tiền bỏ chạy rồi.
Về bản chất thì không khác gì trò truyền tiền vì nó không có tạo ra sản phẩm hay dịch vụ. Mô hình đã có lỗi ngay từ ban đầu. Nếu một cái gì đó nghe quá hấp dẫn đến mức vô lý thì thường đúng là vậy.
Move-To-Earn, được trả tiền chỉ để chạy bộ? Nó trái nghịch với tất cả nguyên lý tài chính và kinh doanh như thể tiền được rơi từ trên trời xuống.
Hãy tự suy ngẫm.
- Nếu thực sự có cái gọi là chạy để kiếm tiền thì tại sao họ phải bán đôi giày cho bạn với giá $1000. Sao không tự giữ rồi chạy.
- Với ước tính là lời ít nhất 100% mỗi năm thì sao các ngân hàng, quỹ đầu tư hay công ty giày không thuê nhân viên để chạy bộ. Vì không ai dám bỏ qua cơ hội kiếm tiền dễ dàng như vậy.
- Cao cả hơn, nếu chỉ cần chạy bộ để kiếm tiền thì có lẽ họ nên cho không đôi giày đó để người ta tự nguyện chạy và tiền sẽ tự đồng chui vào túi mà không cần phải làm gì.
Move-To-Earn, chạy bộ để kiếm tiền, tất cả chỉ là hình thức Ponzi núp sau vỏ bọc tài chính. Ở đây không nói vậy là sai, bạn có thể tham gia, nhưng hãy cẩn thận. Nếu cái gì đó nghe quá hấp dẫn và giống như lừa đảo, thì hầu hết là vậy.
Nguyễn Trọng Nhân | 20.5.2022